Artikel verschenen in de artsenkrant, 25/05/2023
De Vlaamse overheid lanceerde een oproep voor projecten die willen anticiperen op het tekort aan huisartsen. De huisartsenpraktijk “Avenue 39” van dr. Johan Vandervelden diende samen met Asster het project ‘De brede eerstelijnspraktijk ELZ Haspengouw’ in. In 2022 keurde de overheid de eerste zes projecten goed waaronder dat van Asster en Avenue 39. Asster kocht een pand aan de Halmaalweg 4 aan en dit werd voor het project bestemd. Het huis is zeer centraal gelegen. De infrastructuur werd in de maanden die volgden aangepast aan de werking.
Het project, dat de naam ‘Halmaalhuis’ kreeg, is een ‘buitenbeentje’ tussen de andere projecten voor brede eerstelijnspraktijken. Het Halmaalhuis richt zich namelijk naar alle burgers van de wijk en naar mensen met een ernstige langdurige kwetsbaarheid in het bijzonder.
“Historisch gezien heeft de stad Sint-Truiden en omstreken een grote populatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid. De ontstaansgeschiedenis van Asster gaat meer dan 180 jaar terug. Veel mensen die door het psychiatrisch zorgaanbod in de regio werden of worden opgevangen, blijven ook hier”, zegt Bert Plessers, algemeen directeur van Asster vzw en een van de projectpartners van brede eerstelijnspraktijk Halmaalhuis.
“Van deze mensen met een ernstige psychiatrische aandoening is geweten dat zij 15 tot 20 jaar minder lang leven, en dat zij onvoldoende somatische zorg krijgen. De oprichting van een brede eerstelijnspraktijk is dan ook een uitgelezen kans om de zorg voor en de levensverwachting van deze mensen te verbeteren”, vult huisarts Johan Vandervelden aan. Zijn groepspraktijk Avenue 39 aan de Prins Albertlaan in Sint-Truiden krijgt sinds jaar en dag heel wat patiënten met een psychische kwetsbaarheid over de vloer. Samen met Asster is de huisartsenpraktijk initiatiefnemer van het project.
Naast het verbeteren van de zorg voor deze patiëntengroep, moet de brede eerstelijnspraktijk ook inspelen op het huisartsentekort in Sint-Truiden. “Momenteel is dat nog niet nijpend, maar het is wel een realiteit om op termijn rekening mee te houden”, zegt dr. Johan Vandervelden. “Met de praktijk willen we jonge collega’s aantrekken en de samenwerking versterken tussen de eerste lijn en de geestelijke gezondheidszorg.”
Outreachend werken met straatverpleegkundigen
Het Halmaalhuis ligt net naast het psychiatrisch ziekenhuis Asster. Er komen vier praktijkruimtes, met ruimte voor acht huisartsen. Naast huisartsen zal het multidisciplinair zorgteam bestaan uit eerstelijnspsychologen, psychiaters, maatschappelijk werkers, straatverpleegkundigen, … .
Die laatste functie is redelijk uniek in Vlaanderen. “Voor zover we weten, werken alleen Hasselt, Kortrijk en Oostende tot op heden met een straatverpleegkundige”, licht projectcoördinator Dette Court toe. “De straatverpleegkundige, die gefinancierd zal worden door het OCMW van de stad Sint-Truiden, werkt outreachend en gaat letterlijk de straat op om plaatsen te bezoeken waar zich doorgaans kwetsbare burgers bevinden. Denk bijvoorbeeld aan dak- en thuislozen, die vaak een psychische kwetsbaarheid hebben wat maakt dat zij tot onze doelgroep behoren.”
“Dat geldt ook voor zogenaamde ‘zorgmissers’”, vult Bert Plessers aan. “Dat zijn mensen die geen noodzakelijke hulp ontvangen, en over wie anderen zich vaak zorgen maken. Wat we nu soms zien, is dat sommige mensen met een psychische kwetsbaarheid vereenzamen, in crisis gaan en via gedwongen opname in Asster terechtkomen. De huisarts heeft niet altijd de mogelijkheid om outreachend te werken. ”
Johan Vandervelden: “Soms vragen OCMW’s aan de huisarts om bij vermoeden van een problematische thuissituatie mee op huisbezoek te gaan. Dit is een taak die de straatverpleegkundige zou kunnen overnemen. Hij of zij zoekt deze kwetsbare burgers op om somatische zorg te verlenen – denk bv. aan de verzorging van een wonde –, waarna deze laatsten verder opgevolgd kunnen worden in de brede eerstelijnspraktijk door het ganse team van zorgverleners.”
Maatschappelijke omkadering
Wie kan (nog allemaal) terecht in de brede eerstelijnspraktijk? “Het Halmaalhuis is en blijft een huisartsenpraktijk voor de hele wijk, met weliswaar focus op de meeste kwetsbare burgers”, zegt Johan Vandervelden.
“Denk bijvoorbeeld nog aan mensen met schizofrenie. Zij nemen psychofarmaca, die een invloed hebben op metabole parameters. Deze paramaters moeten opgevolgd worden, net als de therapietrouw. Regelmatig moeten deze patiënten ook een injectie krijgen waarna zij ter observatie drie kwartier moeten blijven zitten. Waar dit laatste voorheen in het dagziekenhuis gebeurde, kan dit nu in de brede eerstelijnspraktijk.”
“Daarnaast is dit een patiëntengroep die maatschappelijke steun en omkadering nodig heeft”, vervolgt dr. Vandervelden, “zoals toeleiding naar begeleide woonvormen, dagbesteding, tewerkstelling… Zowel de somatische zorg als de bredere omkadering kunnen zij in de brede eerstelijnspraktijk krijgen.”
Bruggen slaan
Dr. Andy De Witte (psychiater en hoofdarts Asster): “Voor de somatische zorg werken we met vrije huisartsenraadpleging. Om af te stemmen over psychiatrische problematiek en psychofarmaca, kunnen zij beroep doen op de expertise van de psychiaters van Asster. Dat kan in de vorm van een advies, een crisisraadpleging, een gezamenlijke raadpleging met huisarts en psychiater.” Over dat laatste zegt dr. Johan Vandervelden: “Het gebeurt dat patiënten met een psychische kwetsbaarheid ons als huisarts vragen ‘of wij niet mee kunnen naar de psychiater omdat we het beter kunnen verwoorden’. Ik ervaar overigens nog elke dag dat het advies van de psychiater heel belangrijk is.”
Bert Plessers: “Omgekeerd moeten wij ook nederig zijn: in de psychiatrie doen we het niet zo goed op vlak van somatische zorg. We hebben de huisartsen nodig. De brede eerstelijnspraktijk maakt het mogelijk om de brug te slaan tussen psychiatrische en somatische zorg, waarbij ‘onze’ psychiatrische patiënten naar de brede eerstelijnspraktijk kunnen gaan voor opvolging van somatische problemen.”
Over bruggen slaan gesproken: een mogelijke kritiek op het project kan zijn dat het contra-inclusief is, zegt Plessers. “Je start een brede eerstelijnspraktijk, maar met focus op geestelijke gezondheidszorg. Wij zijn echter pragmatisch: de afstemming tussen somatische en geestelijke gezondheidszorg loopt niet goed. Dan is het toch beter om er aandacht aan te besteden in plaats van lijdzaam toe te zien? De uitdaging zal zijn om te werk te gaan vanuit het gezondheidsmodel, waar geestelijke gezondheidszorg onder valt, zonder evenwel te verpsychiatriseren.”
Dr. Andy De Witte: “In feite kan je het Halmaalhuis zien als een multidisciplinair centrum waarin verschillende expertises samengebracht worden. We fungeren als hub van waaruit we uit alle mogelijke richtingen kwetsbare burgers willen bereiken om hen op een laagdrempelige en toegankelijke manier zorg te bieden.”
Laagdrempelig en toegankelijk
Ook in de bouwplannen is er zoveel mogelijk rekening gehouden met die beoogde laagdrempeligheid en toegankelijkheid. “Zo zijn er recoveryruimtes voorzien waar mensen even op adem kunnen komen, patiënten kunnen ook rechtstreeks de consultatieruimte binnen zodat ze niet heel het gebouw moeten doorlopen of geconfronteerd worden met andere personen – iets wat bij personen met bv. angst of paranoia een rol kan spelen”, legt Dette Court uit.
Eind 2023 hopen de initiatiefnemers de verbouwingswerken af te ronden om kort daarna de deuren te openen.